สวัสดีเพื่อนๆ สมาชิกทุกท่านครับ วันนี้ สื่อฟรีออนไลน์ดอทคอม ขอนำเสนอ ทำแบบทดสอบรับเกียรติบัตร เชิญชวนผู้สนใจทุกท่าน ทำแบบทดสอบออนไลน์ โครงการส่งเสริมการอ่าน SKP Digital Library กิจกรรมส่งเสริมการอ่านออนไลน์ : แบบทดสอบ โรคไข้เลือดออก จัดทำโดย ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่
ทำแบบทดสอบรับเกียรติบัตร เชิญชวนผู้สนใจทุกท่าน ทำแบบทดสอบออนไลน์ โครงการส่งเสริมการอ่าน SKP Digital Library กิจกรรมส่งเสริมการอ่านออนไลน์ : แบบทดสอบ โรคไข้เลือดออก จัดทำโดย ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่
โรคไข้เลือดออก สำหรับการป้องกันและการรักษาที่ทุกคนควรรู้
โรคไข้เลือดออกเป็นโรคที่พบได้บ่อยในประเทศไทยและประเทศในเขตร้อนชื้น ซึ่งเกิดจากเชื้อไวรัสเดงกี่ที่แพร่กระจายผ่านยุงลายบ้าน โรคนี้ถือเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญและต้องการความเข้าใจที่ถูกต้องเพื่อป้องกันและรักษาอย่างมีประสิทธิภาพ การรู้จักอาการเบื้องต้น วิธีการป้องกัน และการดูแลรักษาที่เหมาะสมจะช่วยลดความรุนแรงของโรคและป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้
สาเหตุและตัวการก่อโรคไข้เลือดออก
โรคไข้เลือดออกเกิดจากไวรัสเดงกี่ซึ่งแบ่งออกเป็น 4 สายพันธุ์หลัก คือ DEN-1 DEN-2 DEN-3 และ DEN-4 ไวรัสเหล่านี้จัดอยู่ในกลุ่ม Flavivirus ซึ่งเป็นไวรัสที่มี RNA เป็นสารพันธุกรรม การติดเชื้อไวรัสเดงกี่สายพันธุ์หนึ่งจะทำให้ร่างกายเกิดภูมิคุ้มกันต่อไวรัสสายพันธุ์นั้นตลอดชีวิต แต่หากติดเชื้อไวรัสสายพันธุ์อื่นในครั้งต่อไป อาจเกิดอาการที่รุนแรงมากขึ้นเนื่องจากปฏิกิริยาทางภูมิคุ้มกันที่ผิดปกติ
ยุงลายบ้านเป็นพาหะหลักในการแพร่กระจายไวรัสเดงกี่ โดยเฉพาะยุงเพศเมีย Aedes aegypti และ Aedes albopictus ยุงเหล่านี้มีนิสัยกัดในช่วงเวลากลางวันและชอบอาศัยอยู่ในบริเวณที่มีน้ำขังใส เช่น ตู้น้ำ โอ่ง แจกัน และภาชนะต่างๆ ที่เก็บน้ำไว้ใช้ในชีวิตประจำวัน การที่ยุงกัดคนที่ติดเชื้อแล้วนำไปกัดคนอื่นเป็นวิธีการแพร่เชื้อหลัก ทำให้โรคนี้สามารถระบาดได้อย่างรวดเร็วในชุมชนที่มียุงพาหะจำนวนมาก
วงจรชีวิตของยุงลายบ้านประกอบด้วย 4 ระยะ คือ ไข่ ตัวอ่อน ดักแด้ และตัวเต็มวัย ระยะเวลาตั้งแต่ไข่จนเป็นตัวเต็มวัยใช้เวลาประมาณ 8-10 วัน ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อม ยุงเพศเมียจะวางไข่ในแหล่งน้ำขังที่สะอาดและมีออกซิเจนเพียงพอ ไข่สามารถอยู่รอดในสภาพแห้งแล้งได้นานหลายเดือน และจะฟักเป็นตัวอ่อนเมื่อมีน้ำท่วมถึง ความสามารถในการอยู่รอดของไข่ยุงทำให้การควบคุมยุงพาหะเป็นเรื่องที่ท้าทาย
อาการและสัญญาณของโรคไข้เลือดออก
อาการของโรคไข้เลือดออกสามารถแบ่งออกเป็นหลายระยะ โดยระยะแรกจะเริ่มมีอาการภายใน 4-7 วันหลังจากถูกยุงที่ติดเชื้อกัด อาการเริ่มต้นมักจะคล้ายคลึงกับไข้หวัดใหญ่ ทำให้ผู้ป่วยหรือญาติอาจไม่ให้ความสำคัญในช่วงแรก อาการหลักที่พบได้แก่ ไข้สูงขึ้นลงอย่างกะทันหัน มักอยู่ในช่วง 39-40 องศาเซลเซียส ปวดศีรษะรุนแรงโดยเฉพาะบริเวณหน้าผากและขมับ ปวดกล้ามเนื้อและข้อต่อทั่วร่างกาย เหนื่อยล้าและอ่อนแรงมาก
อาการที่เป็นเอกลักษณ์ของโรคไข้เลือดออกคือการปวดลูกตาเมื่อเคลื่อนไหวหรือกดบริเวณเบ้าตา ผื้นแดงขึ้นที่ใบหน้าและลำตัว คลื่นไส้และอาเจียน เบื่ออาหาร และในบางรายอาจมีอาการท้องเสียร่วมด้วย อาการเหล่านี้มักจะคงอยู่เป็นเวลา 2-7 วัน แล้วจึงค่อยๆ ดีขึ้น อย่างไรก็ตาม ในบางรายที่มีภาวะแทรกซ้อน อาการอาจรุนแรงขึ้นและต้องการการรักษาในโรงพยาบาล
สัญญาณอันตรายที่ต้องรีบพาผู้ป่วยไปพบแพทย์ทันที ได้แก่ ไข้ลดลงแต่มีอาการปวดท้องรุนแรง อาเจียนเป็นเลือดหรือเลือดออกตามไรฟัน เหงือก หรือตามผิวหนัง หายใจลำบาก ใจสั่น กระสับกระส่าย ปัสสาวะน้อยลง ผิวหนังซีดและเย็น เป็นต้น อาการเหล่านี้บ่งชี้ว่าผู้ป่วยอาจเข้าสู่ภาวะแทรกซ้อนที่เรียกว่า Dengue Hemorrhagic Fever หรือ Dengue Shock Syndrome ซึ่งต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน
การสังเกตอาการในเด็กต้องใช้ความระมัดระวังเป็นพิเศษ เนื่องจากเด็กมักไม่สามารถสื่อสารอาการได้ชัดเจน พ่อแม่ควรสังเกตว่าเด็กซึม เฉื่อยชา ไม่ยอมกินนมหรือน้ำ หายใจเร็ว ร้องไห้อย่างผิดปกติ หรือมีจุดแดงเล็กๆ ขึ้นตามผิวหนัง หากพบอาการเหล่านี้ควรรีบพาไปพบแพทย์โดยไม่ชักช้า
การวินิจฉัยโรคไข้เลือดออก
การวินิจฉัยโรคไข้เลือดออกต้องอาศัยการประเมินจากอาการทางคลินิกและผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการร่วมกัน แพทย์จะเริ่มจากการซักประวัติอาการและตรวจร่างกาย โดยให้ความสำคัญกับประวัติการเดินทางไปในพื้นที่ที่มีการระบาดของโรค การมีแหล่งน้ำขังรอบบ้าน และลักษณะของไข้ที่เกิดขึ้น การตรวจร่างกายจะมุ่งเน้นการตรวจหาสัญญาณของการเสียเลือด การขาดน้ำ และภาวะแทรกซ้อนต่างๆ
การตรวจเลือดเป็นเครื่องมือสำคัญในการวินิจฉัย โดยจะตรวจนับเม็ดเลือดขาว เกล็ดเลือด และระดับ hematocrit การที่เม็ดเลือดขาวลดลงและเกล็ดเลือดลดลงต่ำกว่า 100,000 ต่อลูกบาศก์มิลลิเมตร ร่วมกับ hematocrit ที่เพิ่มขึ้นจะสนับสนุนการวินิจฉัยโรคไข้เลือดออก นอกจากนี้ยังอาจมีการตรวจหาเอนไซม์ตับที่สูงขึ้นและระดับโปรตีนในเลือดที่เปลี่ยนแปลงไป
การตรวจหาไวรัสโดยตรงสามารถทำได้ด้วยเทคนิค RT-PCR ซึ่งจะให้ผลแม่นยำสูงในระยะแรกของการติดเชื้อ โดยเฉพาะใน 5 วันแรกที่มีอาการ การตรวจ NS1 antigen เป็นอีกหนึ่งวิธีที่ใช้ได้ผลดีในระยะแรกและสามารถตรวจพบได้ตั้งแต่วันแรกจนถึงวันที่ 7 ของการเจ็บป่วย ส่วนการตรวจแอนติบอดี IgM และ IgG จะให้ข้อมูลในระยะหลังของโรคและช่วยยืนยันการติดเชื้อ
การใช้ rapid test kit ที่มีจำหนายทั่วไปสามารถช่วยในการคัดกรองเบื้องต้นได้ แต่ความแม่นยำอาจไม่เท่ากับการตรวจในห้องปฏิบัติการมาตรฐาน ดังนั้นหากผล rapid test เป็นลบแต่ยังมีความสงสัยทางคลินิก ควรส่งตรวจเพิ่มเติมในห้องปฏิบัติการเพื่อให้การวินิจฉัยแม่นยำยิ่งขึ้น
การรักษาและการดูแลผู้ป่วยไข้เลือดออก
ปัจจุบันยังไม่มียาต้านไวรัสจำเพาะสำหรับโรคไข้เลือดออก การรักษาจึงเป็นแบบ supportive care เพื่อบรรเทาอาการและป้องกันภาวะแทรกซ้อน การจัดการที่ถูกต้องในช่วงแรกสามารถลดความรุนแรงของโรคและป้องกันการเกิดภาวะช็อกได้อย่างมีประสิทธิภาพ ยาลดไข้ที่แนะนำคือพาราเซตามอล เนื่องจากปลอดภัยและไม่เพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะแทรกซ้อนด้านการแข็งตัวของเลือด
สิ่งสำคัญที่สุดในการรักษาคือการรักษาสมดุลของน้ำและเกลือแร่ในร่างกาย ผู้ป่วยต้องดื่มน้ำหรือได้รับน้ำเกลือแร่อย่างเพียงพอเพื่อทดแทนการสูญเสียจากไข้สูง เหงื่อออก และการอาเจียน ในรายที่มีอาการรุนแรงหรือไม่สามารถดื่มน้ำได้เพียงพอ อาจต้องให้สารน้ำทางหลอดเลือดดำ การติดตามปริมาณปัสสาวะเป็นตัวชี้วัดที่ดีของการไหลเวียนของเลือดและการทำงานของไต
การดูแลที่บ้านในรายที่มีอาการไม่รุนแรงควรเน้นการพักผ่อนที่เพียงพอ การดื่มน้ำอย่างสม่ำเสมอ การเช็ดตัวด้วยน้ำอุ่นเพื่อลดไข้ และการสังเกตอาการอย่างใกล้ชิด ผู้ดูแลควรจดบันทึกอุณหภูมิร่างกาย ปริมาณน้ำที่ดื่ม และอาการที่เปลี่ยนแปลงเพื่อแจ้งแพทย์ หากอาการไม่ดีขึ้นหรือมีสัญญาณอันตรายควรพาไปโรงพยาบาลทันที
ยาที่ควรหลีกเลี่ยงในผู้ป่วยไข้เลือดออก ได้แก่ แอสไพริน ยากลุ่ม NSAID เช่น ibuprofen และ diclofenac เนื่องจากอาจเพิ่มความเสี่ยงในการเลือดออกและส่งผลต่อการทำงานของเกล็ดเลือด การใช้ยาปฏิชีวนะก็ไม่มีประโยชน์เนื่องจากโรคนี้เกิดจากไวรัส ไม่ใช่แบคทีเรีย การใช้ยาสมุนไพรหรือยาพื้นบ้านต่างๆ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนเพื่อความปลอดภัย
ภาวะแทรกซ้อนของโรคไข้เลือดออก
ภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญของโรคไข้เลือดออก คือ Dengue Hemorrhagic Fever (DHF) และ Dengue Shock Syndrome (DSS) ซึ่งมักเกิดในผู้ป่วยที่ติดเชื้อไวรัสเดงกี่ครั้งที่สองหรือในเด็กเล็ก สาเหตุเกิดจากปฏิกิริยาทางภูมิคุ้มกันที่ผิดปกติ ทำให้เกิดการรั่วของเลือดออกจากหลอดเลือดฝอยไปยังเนื้อเยื่อต่างๆ ส่งผลให้เกิดการขาดน้ำในกระแสเลือดและความดันโลหิตต่ำ
DHF จะมีอาการเลือดออกผิดปกติ เช่น เลือดกำเดาออกตามจมูก เลือดออกตามไรฟัน มีรอยช้ำดำเขียวตามผิวหนัง เลือดออกในทางเดินอาหาร หรือเลือดออกในสมอง ซึ่งเป็นภาวะที่อันตรายมาก การตรวจเลือดจะพบเกล็ดเลือดต่ำมากและมี hematocrit ที่เพิ่มขึ้นจากการที่พลาสมาในเลือดรั่วออกไป ผู้ป่วยมักจะมีอาการปวดท้องรุนแรง อาเจียนบ่อย และอาจมีไข้ลดลงกะทันหัน
DSS เป็นภาวะที่รุนแรงกว่า DHF โดยจะมีอาการของ shock ด้วย ได้แก่ ความดันโลหิตต่ำมาก ชีพจรเต้นเร็วแต่อ่อน ผิวหนังเย็นและชื้น ปัสสาวะน้อยหรือไม่มีเลย ผู้ป่วยอาจหมดสติหรือกระสับกระส่าย หากไม่ได้รับการรักษาอย่างรวดเร็วและเหมาะสม อาจเสียชีวิตได้ภายในเวลาไม่กี่ชั่วโมง การรักษา DSS ต้องทำในโรงพยาบาลที่มีหน่วยผู้ป่วยวิกฤตและอุปกรณ์ครบครัน
ภาวะแทรกซ้อนอื่นๆ ที่อาจพบได้ ได้แก่ การอักเสบของกล้ามเนื้อหัวใจ การอักเสบของสมอง การทำงานผิดปกติของตับ การไตวาย และการแข็งตัวของเลือดผิดปกติ ภาวะเหล่านี้ต้องการการรักษาเฉพาะเจาะจงและการติดตามอย่างใกล้ชิดจากทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ ความรวดเร็วในการวินิจฉัยและการรักษาเป็นปัจจัยสำคัญที่จะช่วยลดอัตราการเสียชีวิตและภาวะทุพพลภาพที่อาจตามมา
วิธีการป้องกันโรคไข้เลือดออก
การป้องกันโรคไข้เลือดออกที่มีประสิทธิภาพที่สุดคือการควบคุมยุงพาหะ เนื่องจากยุงลายบ้านชอบวางไข่ในแหล่งน้ำที่สะอาดและใส การกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ยุงจึงเป็นมาตรการป้องกันหลัก แนวคิด 3 กิจกรรม ได้แก่ กิจกरรมที่ 1 เก็บของเก่าที่ไม่ใช้ซึ่งอาจเป็นแหล่งเก็บน้ำ เช่น ยางรถเก่า กระป๋อง ขวดแก้ว ภาชนะพลาสติกต่างๆ กิจกรรมที่ 2 กลับภาชนะที่ไม่ได้ใช้ให้คว่ำเพื่อไม่ให้น้ำขัง และกิจกรรมที่ 3 เปลี่ยนน้ำในภาชนะที่ต้องใช้เป็นประจำอย่างน้อยสัปดาห์ละครั้ง
การดูแลแหล่งเก็บน้ำในครัวเรือนต้องใช้ความละเอียดรอบคอบ ตู้น้ำ โอ่ง แจกัน จานรองกระถาง และภาชนะเก็บน้ำต่างๆ ควรมีฝาปิดที่มิดชิดและทำความสะอาดเป็นประจำ น้ำที่เก็บไว้นานควรเปลี่ยนใหม่อย่างสม่ำเสมอ การใช้ปลาดาวเพนียในตู้น้ำหรือโอ่งเป็นอีกวิธีหนึ่งที่ช่วยกำจัดลูกน้ำยุงได้อย่างเป็นธรรมชาติ รางน้ำฝนควรทำความสะอาดให้ปราศจากขยะและน้ำขัง
การใช้สารเคมีกำจัดยุงสามารถช่วยลดจำนวนยุงพาหะได้ในระยะสั้น การพ่นหมอกควันหรือการใช้ยาฉีดยุงควรทำในช่วงเช้าตรู่หรือเย็น เมื่อยุงออกหากิน อย่างไรก็ตาม การใช้สารเคมีเพียงอย่างเดียวไม่เพียงพอ ต้องร่วมกับการกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ด้วย การใช้สารเคมีบ่อยเกินไปอาจทำให้ยุงดื้อยาและส่งผลเสียต่อสิ่งแวดล้อม
การป้องกันตัวเองจากการถูกยุงกัดก็มีความสำคัญ การใส่เสื้อผ้าที่ปิดมิดและมีสีอ่อน การใช้ยาทาไล่ยุงที่มี DEET การติดมุ้งลวดที่หน้าต่างและประตู การใช้มุ้งคลุมเตียงนอน และการใช้พัดลมเพื่อสร้างกระแสลมที่ยุงไม่ชอบ วิธีการเหล่านี้ช่วยลดโอกาสการสัมผัสกับยุงพาหะได้อย่างมีประสิทธิภาพ
คำชี้แจง ทำแบบทดสอบออนไลน์ โครงการส่งเสริมการอ่าน SKP Digital Library กิจกรรมส่งเสริมการอ่านออนไลน์ : แบบทดสอบ โรคไข้เลือดออก
1. สามารถเข้าร่วมกิจกรรมได้ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป เกียรติบัตรจำกัดผู้รับได้วันละ 1400 ฉบับเท่านั้น
2. ท่านสามารถเข้ารับการทดสอบและร่วมกิจกรรมได้เพียง 1 ครั้ง เมื่อท่านทำแบบทดสอบเรียบร้อยแล้ว ระบบจะทำการตรวจสอบเรียบร้อยแล้ว ระบบจะทำการตรวจสอบประเมินผลและผ่านเกณฑ์ 70% ขึ้นไป ระบบจะจัดส่งเกียรติบัตรทางออนไลน์ให้ตามที่อยู่ e-mail ที่ได้แจ้งไว้โดยอัตโนมัติ
3. กรุณากรอกอีเมล์ของท่านให้ถูกต้อง ท่านใดที่ไม่ได้รับ e-mail ตอบกลับหรือมีข้อสงสัยเพิ่มเติมรบกวนส่งข้อความ (inbox) มาที่เพจ ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” อำเภอสันกำแพง ได้เลยค่ะ
แบบทดสอบนี้มีทั้งหมด 3 ส่วน ดังนี้
ส่วนที่ 1 ข้อมูลทั่วไป
ส่วนที่ 2 ข้อสอบ มีทั้งหมด 12 ข้อ
ส่วนที่ 3 แบบประเมินความพึงพอใจ
หมายเหตุ
1. ระบบเต็มหรือจำกัดจำนวนต่อวัน แนะนำให้ทำช่วงเช้า
2. ใส่อีเมล์ผิดต้องใช้ gmail เท่านั้น
3. คะแนนไม่ผ่านเกณฑ์ที่กำหนด
4. ต้องใช้เวลาในการตอบกลับอีเมล์ อาจนานถึง 1วัน
5. อาจอยู่ในเมล์ขยะ
6. บางเพจจำกัด gmail และให้ทำได้เพียงครั้งเดียว
7. บางเกียรติบัตรไม่ส่งทางอีเมล์ต้องดาวโหลดจากเว็บไซต์
ตัวอย่างเกียรติบัตร
