สวัสดีเพื่อนๆ สมาชิก สื่อฟรีออนไลน์ดอทคอม ทุกท่านนะครับ วันนี้พบกับ สื่อฟรีออนไลน์ดอทคอม เช่นเคยครับ วันนี้แอดมินมีไฟล์มาแนะนำให้เพื่อนๆ สมาชิกได้ดาวน์โหลดไปใช้งาน เป็นไฟล์ ตัวอย่าง แผนการจัดการเรียนรู้ ตาม วPA รายวิชาชีววิทยา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ซึ่งสามารถนำไปตัวอย่างและเป็นแนวทางในการปรับใช้เป็นแผนการเรียนรู้ ตาม วPA ได้ครับ แอดมินขอแนะนำไฟล์ตัวอย่าง แผนการจัดการเรียนรู้ ตาม วPA รายวิชาชีววิทยา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตามรายละเอียดดังนี้ครับ
ตัวอย่าง แผนการจัดการเรียนรู้ ตาม วPA รายวิชาชีววิทยา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โดยคุณครูจิราณัฐ สาธิพา

สุดยอดแนวทาง! แผนการจัดการเรียนรู้ชีววิทยา ม.4 อิงเกณฑ์ วPA สร้างผลลัพธ์สู่ห้องเรียนยุคใหม่
การประเมินตำแหน่งและวิทยฐานะของข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา หรือที่เรียกกันว่า “วPA” ได้กลายเป็นหัวใจสำคัญในการพัฒนาคุณภาพการศึกษาไทยในปัจจุบัน ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อการออกแบบและการจัดการเรียนรู้ในห้องเรียนของครูผู้สอนทุกท่าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในรายวิชาที่มีความซับซ้อนและต้องการการเชื่อมโยงความเข้าใจอย่างเป็นระบบเช่น “ชีววิทยา” สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 การสร้างแผนการจัดการเรียนรู้ที่ไม่ได้เป็นเพียงเอกสารประกอบการสอน แต่เป็นเครื่องมือที่สะท้อนถึงผลลัพธ์การเรียนรู้ของผู้เรียน (Student Outcomes) และการพัฒนาตนเองของครูอย่างเป็นรูปธรรมจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง บทความนี้จะนำเสนอแนวทางและตัวอย่างการจัดทำแผนการจัดการเรียนรู้รายวิชาชีววิทยา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ที่สอดคล้องกับหลักเกณฑ์ วPA อย่างละเอียด เพื่อให้คุณครูสามารถนำไปปรับใช้และต่อยอดสู่การสร้างห้องเรียนคุณภาพได้อย่างมั่นใจ
หัวใจของการจัดทำแผนการจัดการเรียนรู้ตามแนวทาง วPA คือการเปลี่ยนมุมมองจากการที่ครู “จะสอนอะไร” ไปสู่การตั้งคำถามว่า “ทำอย่างไรผู้เรียนจึงจะเกิดการเรียนรู้และพัฒนาสมรรถนะตามเป้าหมาย” ซึ่งหมายถึงการออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ (Student-Centered) และส่งเสริมการเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) อย่างแท้จริง ก่อนที่จะเริ่มลงมือเขียนแผนฯ สิ่งแรกที่ต้องทำคือการวิเคราะห์หลักสูตรอย่างลึกซึ้ง โดยเริ่มจากหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) มาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัดของกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ไปจนถึงการวิเคราะห์หลักสูตรสถานศึกษา บริบทของโรงเรียน และที่สำคัญที่สุดคือการวิเคราะห์ผู้เรียนเป็นรายบุคคล เพื่อให้เข้าใจถึงความต้องการ ความถนัด และความแตกต่างของผู้เรียนแต่ละคน ข้อมูลเหล่านี้จะเป็นวัตถุดิบชั้นดีในการออกแบบกิจกรรมที่ท้าทายและเหมาะสมกับผู้เรียนทุกคน
เพื่อให้เห็นภาพชัดเจนยิ่งขึ้น เราจะมาลงรายละเอียดในตัวอย่างแผนการจัดการเรียนรู้หน่วยแรกของวิชาชีววิทยาพื้นฐาน ชั้น ม.4 คือ หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 เรื่อง ธรรมชาติของสิ่งมีชีวิตและการศึกษาชีววิทยา ซึ่งโดยทั่วไปจะใช้เวลาประมาณ 6 ชั่วโมง ในการออกแบบหน่วยการเรียนรู้นี้ เราต้องกำหนดองค์ประกอบสำคัญให้ครบถ้วน เริ่มจาก สาระสำคัญ/ความคิดรวบยอด ซึ่งก็คือแก่นของเรื่องนี้ นั่นคือ สิ่งมีชีวิตทุกชนิดมีลักษณะเฉพาะร่วมกันซึ่งแตกต่างจากสิ่งไม่มีชีวิต และการศึกษาชีววิทยาต้องอาศัยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และทักษะกระบวนการต่างๆ เพื่อให้ได้มาซึ่งองค์ความรู้ที่น่าเชื่อถือ จากนั้นจึงกำหนด มาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด ที่เกี่ยวข้อง เช่น มาตรฐาน ว 1.2 เข้าใจสมบัติของสิ่งมีชีวิต หน่วยพื้นฐานของสิ่งมีชีวิต การลำเลียงสารเข้าและออกจากเซลล์ ความสัมพันธ์ของโครงสร้างและหน้าที่ของระบบต่างๆ ของสัตว์และมนุษย์ที่ทำงานสัมพันธ์กัน ความสัมพันธ์ของโครงสร้างและหน้าที่ของอวัยวะต่างๆ ของพืชที่ทำงานสัมพันธ์กัน รวมทั้งนำความรู้ไปใช้ประโยชน์ โดยระบุตัวชี้วัดที่เกี่ยวข้องในระดับชั้น ม.4 ให้ชัดเจน
ขั้นตอนที่สำคัญอย่างยิ่งคือการกำหนด จุดประสงค์การเรียนรู้ (KPA) ที่จะนำไปสู่การวัดและประเมินผลที่ชัดเจนและสอดคล้องกับ วPA ต้องระบุให้ครบทั้ง 3 ด้าน ได้แก่ ด้านความรู้ (Knowledge – K) เช่น นักเรียนสามารถอธิบายสมบัติที่สำคัญของสิ่งมีชีวิตได้ อธิบายความสำคัญของชีววิทยาและระบุสาขาต่างๆ ได้ อธิบายขั้นตอนของวิธีการทางวิทยาศาสตร์ได้ ด้านทักษะ/กระบวนการ (Process – P) เช่น นักเรียนสามารถใช้ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ในการสำรวจตรวจสอบ สืบค้นข้อมูล และอภิปรายเพื่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจได้ สามารถออกแบบการทดลองเบื้องต้นตามวิธีการทางวิทยาศาสตร์ได้ และ ด้านคุณลักษณะอันพึงประสงค์ (Attitude – A) เช่น นักเรียนมีความใฝ่เรียนรู้ มีความมุ่งมั่นในการทำงาน มีวินัย และมีจิตวิทยาศาสตร์ คือมีความอยากรู้อยากเห็น มีเหตุผล และมีความรับผิดชอบ การกำหนดจุดประสงค์ที่ชัดเจนเช่นนี้ จะทำให้ครูสามารถออกแบบกิจกรรมและการประเมินที่ตรงเป้าหมายได้ง่ายขึ้น
เมื่อมีกรอบที่ชัดเจนแล้ว ก็มาถึงส่วนที่เป็นหัวใจของการสร้างห้องเรียน Active Learning นั่นคือ การออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้ ซึ่งควรใช้เทคนิคการสอนที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นการใช้คำถามนำ การอภิปรายกลุ่มย่อย การเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ (5Es Inquiry-based Learning) หรือการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐาน (Problem-based Learning) ตัวอย่างการจัดกิจกรรมในหน่วยนี้ อาจแบ่งเป็นขั้นดังนี้ ขั้นที่ 1 สร้างความสนใจ (Engage) ครูอาจเริ่มต้นด้วยการนำเสนอภาพหรือวิดีโอที่น่าสนใจเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตที่แปลกตา หรือสิ่งของที่คล้ายสิ่งมีชีวิต แล้วใช้คำถามกระตุ้นความคิดว่า “เรารู้ได้อย่างไรว่าสิ่งนี้เป็นสิ่งมีชีวิตหรือไม่?” เพื่อนำผู้เรียนเข้าสู่บทเรียน ขั้นที่ 2 สำรวจและค้นหา (Explore) แบ่งนักเรียนออกเป็นกลุ่ม ให้แต่ละกลุ่มร่วมกันสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับ “สมบัติของสิ่งมีชีวิต” จากแหล่งเรียนรู้ต่างๆ เช่น หนังสือเรียน เว็บไซต์ที่น่าเชื่อถือ หรือสื่อวิดีโอ แล้วสรุปเป็นแผนผังความคิด (Mind Mapping) ของกลุ่มตนเอง จากนั้นให้แต่ละกลุ่มศึกษา “กรณีศึกษา: การค้นพบวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าของหลุยส์ ปาสเตอร์” เพื่อทำความเข้าใจลำดับขั้นตอนของวิธีการทางวิทยาศาสตร์ในบริบทจริง ขั้นที่ 3 อธิบายและลงข้อสรุป (Explain) ให้ตัวแทนแต่ละกลุ่มออกมานำเสนอผลการสืบค้นและแผนผังความคิดหน้าชั้นเรียน ครูทำหน้าที่เป็นผู้อำนวยความสะดวกในการเรียนรู้ คอยตั้งคำถามเพิ่มเติมเพื่อให้นักเรียนเกิดความเข้าใจที่ลึกซึ้งและเชื่อมโยงความรู้เข้าด้วยกัน จนสามารถสรุปร่วมกันเป็นองค์ความรู้ของห้องเรียนได้
ขั้นที่ 4 ขยายความรู้ (Elaborate) ครูมอบหมายสถานการณ์สมมติ เช่น “นักเรียนพบสิ่งมีชีวิตชนิดใหม่ในชุมชนของตนเอง นักเรียนจะมีกระบวนการศึกษาอย่างไรเพื่อให้ได้ข้อมูลที่น่าเชื่อถือตามหลักชีววิทยา” ให้นักเรียนแต่ละกลุ่มร่วมกันออกแบบ “โครงร่างการศึกษา” โดยประยุกต์ใช้วิธีการทางวิทยาศาสตร์ ซึ่งเป็นการส่งเสริมให้นักเรียนนำความรู้ไปปรับใช้ในสถานการณ์ใหม่ และเชื่อมโยงเข้ากับชีวิตจริง ขั้นที่ 5 ประเมินผล (Evaluate) การประเมินผลในมุมมองของ วPA ต้องไม่ใช่แค่การสอบท้ายบท แต่ต้องเป็นการประเมินตามสภาพจริงที่หลากหลายและต่อเนื่องตลอดกิจกรรมการเรียนรู้ ครูต้องเก็บรวบรวมหลักฐานการเรียนรู้ของผู้เรียนอย่างเป็นระบบ เช่น การประเมินจากการตอบคำถามและการมีส่วนร่วมในชั้นเรียน การประเมินแผนผังความคิดของกลุ่ม การประเมินทักษะการนำเสนอ และการประเมินชิ้นงาน “โครงร่างการศึกษา” โดยอาจมีเกณฑ์การให้คะแนน (Rubrics) ที่ชัดเจนเพื่อสะท้อนระดับคุณภาพของงานได้อย่างเป็นรูปธรรม
ในแผนการจัดการเรียนรู้จะต้องระบุ สื่อและแหล่งการเรียนรู้ ให้ชัดเจน เช่น ใบความรู้เรื่องสมบัติของสิ่งมีชีวิต ใบกิจกรรมการออกแบบการทดลอง คอมพิวเตอร์และอินเทอร์เน็ตสำหรับการสืบค้น และที่สำคัญคือต้องระบุ การวัดและประเมินผล ที่สอดคล้องกับจุดประสงค์การเรียนรู้ (KPA) ที่ตั้งไว้ โดยระบุทั้ง วิธีการ เครื่องมือ และเกณฑ์การประเมินให้ครบถ้วน ตัวอย่างเช่น ประเมินความรู้ (K) จากการทดสอบย่อย หรือการตรวจใบงาน ประเมินทักษะกระบวนการ (P) จากการสังเกตพฤติกรรมการทำงานกลุ่มและการนำเสนอ และประเมินคุณลักษณะ (A) จากแบบสังเกตพฤติกรรมความใฝ่เรียนรู้และความมุ่งมั่นในการทำงาน ข้อมูลที่ได้จากการประเมินเหล่านี้ไม่ได้ใช้เพื่อตัดสินผู้เรียนเพียงอย่างเดียว แต่เป็นข้อมูลป้อนกลับที่สำคัญสำหรับครูในการนำไปไตร่ตรองและพัฒนาการสอนของตนเอง ซึ่งสามารถนำไปสู่การพูดคุยแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในชุมชนแห่งการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) เพื่อพัฒนานวัตกรรมการสอนต่อไปได้อีกด้วย
การจัดทำแผนการจัดการเรียนรู้ชีววิทยา ม.4 ตามแนวทาง วPA นั้น แม้จะต้องใช้ความละเอียดอ่อนและความทุ่มเทในการออกแบบ แต่ผลลัพธ์ที่ได้นั้นคุ้มค่าอย่างยิ่ง เพราะมันไม่ใช่แค่การสร้างเอกสารให้ผ่านเกณฑ์การประเมิน แต่คือการสร้างพิมพ์เขียวสำหรับพัฒนาผู้เรียนให้มีความรู้ มีทักษะที่จำเป็นสำหรับโลกอนาคต และมีคุณลักษณะที่ดีงามเติบโตไปเป็นพลเมืองที่มีคุณภาพของสังคม การลงทุนลงแรงในวันนี้ คือการสร้างความสำเร็จที่ยั่งยืนให้แก่ผู้เรียนและวิชาชีพครูในวันข้างหน้า ขอเพียงคุณครูมีความมุ่งมั่นและเปิดใจที่จะเรียนรู้และปรับเปลี่ยนวิธีการสอนไปพร้อมกับผู้เรียน ความสำเร็จในการสร้างห้องเรียนชีววิทยายุคใหม่ที่เปี่ยมไปด้วยความหมายและชีวิตชีวาก็อยู่ไม่ไกลเกินเอื้อมอย่างแน่นอน
ตัวอย่างแผนการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา ม.4 ในกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตามหลักวPA
ตัวอย่างแผนการจัดการเรียนรู้ตาม วPA รายวิชาชีววิทยา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4
เรื่อง : การศึกษาหลักการพื้นฐานของเซลล์
วัตถุประสงค์การเรียนรู้
- เพื่อให้นักเรียนเข้าใจหลักการพื้นฐานของเซลล์
- เพื่อให้นักเรียนสามารถอธิบายโครงสร้างและหน้าที่ของส่วนต่าง ๆ ของเซลล์ได้
- เพื่อเสริมสร้างทักษะการสังเกตและการทดลองในห้องปฏิบัติการ
กิจกรรมการเรียนรู้
- การบรรยาย (10 นาที): อธิบายโครงสร้างของเซลล์ทั้งในเซลล์พืชและเซลล์สัตว์ พร้อมแนะนำส่วนประกอบสำคัญ เช่น นิวเคลียส, ไมโทคอนเดรีย, เซลล์เมมเบรน
- การทดลอง (20 นาที): นักเรียนแบ่งกลุ่มและทำการศึกษาผ่านการใช้กล้องจุลทรรศน์เพื่อสังเกตเซลล์พืชและเซลล์สัตว์
- การอภิปราย (15 นาที): หลังจากการทดลอง นักเรียนจะนำข้อมูลที่ได้มาอภิปรายและแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับเพื่อน ๆ ในกลุ่ม
การประเมินผล
- การประเมินความเข้าใจผ่านการทำแบบทดสอบหลังการเรียนการสอน
- การประเมินทักษะการสังเกตและการบันทึกผลการทดลอง
บทความที่ 2 : ตัวอย่างแผนการจัดการเรียนรู้ตาม วPA รายวิชาชีววิทยา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4
เรื่อง: การสังเคราะห์โปรตีน
วัตถุประสงค์การเรียนรู้
- เพื่อให้นักเรียนเข้าใจกระบวนการสังเคราะห์โปรตีน
- นักเรียนสามารถอธิบายกระบวนการจากการถอดรหัสพันธุกรรมได้
- เพื่อฝึกทักษะการคิดวิเคราะห์ในการเชื่อมโยงข้อมูล
กิจกรรมการเรียนรู้
- การบรรยาย (15 นาที): อธิบายขั้นตอนการสังเคราะห์โปรตีนในร่างกาย เช่น การถอดรหัสดีเอ็นเอ การถ่ายโอนข้อมูลจากดีเอ็นเอไปยังแอลดีเอ็นเอ การแปลรหัสพันธุกรรม
- การสาธิต (20 นาที): แสดงการจำลองกระบวนการถอดรหัสพันธุกรรมและการสังเคราะห์โปรตีนในห้องเรียนโดยใช้กราฟิกและสื่อการสอน
- การอภิปราย (15 นาที): นักเรียนอภิปรายถึงความสำคัญของโปรตีนในร่างกายและการทำงานของโปรตีนในเซลล์
การประเมินผล
- การทดสอบความรู้เรื่องการสังเคราะห์โปรตีน
- การประเมินผลจากการอภิปรายกลุ่มและการเขียนรายงานการสังเคราะห์โปรตีน
ตัวอย่างแผนการจัดการเรียนรู้ตาม วPA รายวิชาชีววิทยา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4
เรื่อง : การเจริญเติบโตและพัฒนาการของสิ่งมีชีวิต
วัตถุประสงค์การเรียนรู้
- เพื่อให้นักเรียนเข้าใจการเจริญเติบโตและพัฒนาการของสิ่งมีชีวิต
- เพื่อให้นักเรียนสามารถอธิบายปัจจัยที่มีผลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการได้
- เพื่อพัฒนาทักษะการทดลองและการเก็บข้อมูล
กิจกรรมการเรียนรู้
- การบรรยาย (15 นาที): อธิบายกระบวนการเจริญเติบโตและพัฒนาการของสิ่งมีชีวิตตั้งแต่ระดับเซลล์จนถึงระดับระบบอวัยวะ
- การทดลอง (20 นาที): นักเรียนทำการทดลองเพื่อศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อการเจริญเติบโต เช่น การศึกษาผลกระทบของแสง น้ำ และอุณหภูมิในการเจริญเติบโตของพืช
- การอภิปราย (15 นาที): นักเรียนแลกเปลี่ยนความคิดเห็นเกี่ยวกับปัจจัยที่มีผลต่อการเจริญเติบโต และอภิปรายถึงความสำคัญของการพัฒนาอย่างยั่งยืนในสิ่งมีชีวิต
การประเมินผล
- การทดสอบการเข้าใจการเจริญเติบโตและพัฒนาการ
- การประเมินผลจากการทดลองและการเขียนรายงาน
การจัดการเรียนรู้ตาม วPA ในรายวิชาชีววิทยา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 นี้มุ่งเน้นให้ผู้เรียนมีทักษะการคิดวิเคราะห์, การทดลอง และการอภิปราย ซึ่งเป็นการส่งเสริมการเรียนรู้ที่เกิดจากการมีส่วนร่วม และการพัฒนาทักษะที่สามารถใช้ในชีวิตประจำวันได้อย่างมีประสิทธิภาพ
ตัวอย่างไฟล์เอกสาร






