คู่มือเกี่ยวกับที่ราชพัสดุและที่ดินประเภทอื่น

Byadmin

ก.พ. 4, 2023 #งานพัสดุโรงเรียน

Post Views: 408

บทความนี้ สื่อฟรีออนไลน์.com

ขอแนะนำบทความเรื่อง คู่มือเกี่ยวกับที่ราชพัสดุและที่ดินประเภทอื่น

คู่มือเกี่ยวกับที่ราชพัสดุและที่ดินประเภทต่างๆ

การทำความเข้าใจเกี่ยวกับที่ราชพัสดุและที่ดินประเภทต่างๆ ถือเป็นเรื่องสำคัญอย่างยิ่งสำหรับประชาชนชาวไทยทุกคน ไม่ว่าจะเป็นผู้ที่ต้องการซื้อที่ดิน ผู้ที่อาศัยอยู่บนที่ดินของรัฐ หรือผู้ที่ต้องการทำความเข้าใจระบบการจัดการที่ดินในประเทศไทย บทความนี้จะนำเสนอข้อมูลครบถ้วนและเข้าใจง่ายเกี่ยวกับที่ราชพัสดุและที่ดินประเภทต่างๆ พร้อมทั้งสิทธิและหน้าที่ของประชาชนที่เกี่ยวข้อง

ความหมายและความสำคัญของที่ราชพัสดุ

ที่ราชพัสดุคือทรัพย์สินของรัฐที่อยู่ในความครอบครองของหน่วยงานราชการต่างๆ ซึ่งมีกฎหมายควบคุมและจัดการอย่างเป็นระบบ ที่ราชพัสดุมีความสำคัญต่อการพัฒนาประเทศและการให้บริการสาธารณะแก่ประชาชน โดยแบ่งออกเป็นหลายประเภทตามลักษณะการใช้ประโยชน์และความจำเป็นต่อการบริหารราชการแผ่นดิน

ที่ราชพัสดุเกิดขึ้นได้จากหลายวิธี ไม่ว่าจะเป็นการได้มาโดยการซื้อ การเวนคืน การบริจาค หรือการยึดตามกฎหมาย นอกจากนี้ยังรวมถึงที่ดินที่ไม่มีเจ้าของหรือที่ดินที่ตกเป็นของรัฐตามกฎหมายด้วย การบริหารจัดการที่ราชพัสดุจะอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของกรมธนารักษ์ กระทรวงการคลัง ซึ่งมีหน้าที่ในการจัดทำทะเบียน ควบคุม ดูแล และจัดหาประโยชน์จากที่ราชพัสดุให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อประเทศชาติ

ประเภทของที่ราชพัสดุตามกฎหมาย

ที่ราชพัสดุแบ่งออกเป็นสองประเภทหลักตามพระราชบัญญัติที่ราชพัสดุ คือ ที่ราชพัสดุประเภทที่หนึ่ง และที่ราชพัสดุประเภทที่สอง โดยแต่ละประเภทมีลักษณะและวัตถุประสงค์การใช้งานที่แตกต่างกันออกไป

ที่ราชพัสดุประเภทที่หนึ่งเป็นที่ราชพัสดุที่จัดสรรไว้เพื่อประโยชน์สาธารณะของราษฎรหรือสาธารณสุข เช่น ถนนสาธารณะ สวนสาธารณะ สนามกีฬา สถานีรถไฟ ท่าเรือ สถานีขนส่ง หรือสถานที่ราชการที่ให้บริการประชาชนโดยตรง ที่ราชพัสดุประเภทนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการดำรงชีวิตและความสะดวกสบายของประชาชน และจะไม่สามารถขายหรือโอนให้แก่เอกชนได้ตามกฎหมาย

ที่ราชพัสดุประเภทที่สองเป็นที่ราชพัสดุที่มิได้จัดเป็นประเภทที่หนึ่ง ได้แก่ ที่ดินที่ใช้เป็นสำนักงานราชการ ที่อยู่อาศัยของข้าราชการ ที่ดินรกร้างว่างเปล่า หรือที่ดินที่รัฐไว้สำหรับการพัฒนาในอนาคต ที่ราชพัสดุประเภทนี้สามารถนำมาจัดหาประโยชน์ได้ในรูปแบบต่างๆ เช่น การให้เช่า การอนุญาตให้ใช้ หรือการขายตามหลักเกณฑ์ที่กฎหมายกำหนด

สิทธิของประชาชนในการใช้ประโยชน์จากที่ราชพัสดุ

ประชาชนมีสิทธิในการใช้ประโยชน์จากที่ราชพัสดุได้หลายรูปแบบ ขึ้นอยู่กับประเภทและวัตถุประสงค์ของที่ดิน สำหรับที่ราชพัสดุประเภทที่หนึ่งนั้น ประชาชนทุกคนมีสิทธิใช้ประโยชน์ร่วมกันได้โดยไม่ต้องขอใบอนุญาต เช่น การเดินในทางเท้า การใช้สวนสาธารณะ หรือการใช้บริการสถานีขนส่ง เป็นต้น

สำหรับที่ราชพัสดุประเภทที่สอง ประชาชนสามารถขอใช้ประโยชน์ได้โดยการยื่นคำขอต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ซึ่งมีหลายรูปแบบ เช่น การขอเช่าที่ราชพัสดุเพื่อประกอบกิจการ การขอใบอนุญาตให้ใช้ที่ราชพัสดุเพื่อทำประโยชน์ชั่วคราว หรือการขอซื้อที่ราชพัสดุตามหลักเกณฑ์ที่กฎหมายกำหนด โดยจะต้องปฏิบัติตามเงื่อนไขและข้อกำหนดที่หน่วยงานกำหนดอย่างเคร่งครัด

การขอเช่าที่ราชพัสดุเป็นรูปแบบที่นิยมมากที่สุด โดยผู้ขอเช่าจะต้องยื่นคำขอพร้อมเอกสารประกอบต่อกรมธนารักษ์หรือหน่วยงานที่รับผิดชอบ เช่น บัตรประชาชน ทะเบียนบ้าน แผนผังแสดงที่ตั้งและขอบเขตที่ดิน รายละเอียดการใช้ประโยชน์ และหลักฐานการประกอบกิจการถ้ามี อัตราค่าเช่าจะคำนวณตามราคาประเมินทุนทรัพย์และอัตราที่กฎหมายกำหนด โดยผู้เช่าจะต้องชำระค่าเช่าเป็นรายปีหรือตามที่กำหนดในสัญญา

ที่ดินของรัฐประเภทต่างๆ นอกเหนือจากที่ราชพัสดุ

นอกจากที่ราชพัสดุแล้ว ยังมีที่ดินของรัฐอีกหลายประเภทที่ประชาชนควรทราบ ได้แก่ ที่ดินสาธารณประโยชน์ ที่ดินป่าไม้ ที่ดินสงวนเพื่อการเกษตร และที่ดินที่มีกฎหมายเฉพาะควบคุม แต่ละประเภทมีวัตถุประสงค์และหลักเกณฑ์การใช้ประโยชน์ที่แตกต่างกัน

ที่ดินสาธารณประโยชน์เป็นที่ดินที่รัฐจัดไว้เพื่อประโยชน์ของส่วนรวม เช่น ที่ดินริมทะเล ที่ดินริมแม่น้ำลำคลอง หรือที่ดินสำหรับสิ่งสาธารณูปโภค ที่ดินเหล่านี้จะมีข้อจำกัดในการใช้ประโยชน์เพื่อปกป้องผลประโยชน์สาธารณะและสิ่งแวดล้อม ประชาชนสามารถใช้ประโยชน์ได้ตามที่กฎหมายอนุญาต แต่ไม่สามารถครอบครองหรือก่อสร้างสิ่งปลูกสร้างถาวรได้

ที่ดินป่าไม้เป็นที่ดินที่อยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติหรือเขตอุทยานแห่งชาติ ซึ่งมีกฎหมายป่าไม้และกฎหมายอุทยานแห่งชาติควบคุมอย่างเข้มงวด ที่ดินเหล่านี้มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพ การใช้ประโยชน์ในพื้นที่เหล่านี้จะต้องได้รับอนุญาตจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และมีข้อจำกัดมากมายเพื่อรักษาสภาพป่าไม้ให้คงอยู่

ที่ดินประเภทสปก และการจัดสรรที่ดินให้ประชาชน

ที่ดินสปก หรือที่ดินที่รัฐจัดให้เป็นสาธารณประโยชน์ในโครงการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน เป็นที่ดินที่มีความสำคัญต่อการแก้ปัญหาความเดือดร้อนของประชาชนผู้ยากไร้ที่ไม่มีที่ดินทำกินเป็นของตนเอง รัฐจะดำเนินการจัดสรรที่ดินเหล่านี้ให้แก่ประชาชนที่มีคุณสมบัติตามหลักเกณฑ์ที่กำหนด โดยผู้ได้รับการจัดสรรจะได้รับเอกสารสิทธิ์ชนิดต่างๆ เช่น นส3 นส3ก หรือ สปก4-01

การจัดสรรที่ดินให้ประชาชนมีหลายโครงการ เช่น โครงการจัดที่ดินทำกินให้ชุมชน โครงการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม และโครงการจัดที่ดินเพื่อที่อยู่อาศัย แต่ละโครงการมีวัตถุประสงค์และกลุ่มเป้าหมายที่แตกต่างกัน ผู้ที่ต้องการขอรับการจัดสรรที่ดินจะต้องยื่นคำขอต่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง พร้อมแสดงหลักฐานว่าเป็นผู้ที่มีคุณสมบัติตามที่กำหนด เช่น เป็นผู้ยากไร้ ไม่มีที่ดินทำกินเป็นของตนเอง และมีความประสงค์จะประกอบอาชีพเกษตรกรรม

ผู้ได้รับการจัดสรรที่ดินจะมีสิทธิและหน้าที่ตามที่กฎหมายกำหนด โดยจะต้องใช้ประโยชน์ในที่ดินตามวัตถุประสงค์ที่ได้รับอนุญาต ไม่ทอดทิ้งที่ดิน ไม่ขายหรือโอนให้ผู้อื่นโดยไม่ได้รับอนุญาต และต้องปฏิบัติตามข้อกำหนดและเงื่อนไขที่ระบุไว้ในเอกสารสิทธิ์ หากฝ่าฝืนอาจมีโทษตามกฎหมาย รวมถึงการถูกเพิกถอนสิทธิ์ในที่ดิน

ประเภทของเอกสารสิทธิ์ที่ดินในประเทศไทย

เอกสารสิทธิ์ที่ดินในประเทศไทยมีหลายประเภท แต่ละประเภทมีความมั่นคงในสิทธิ์และข้อจำกัดที่แตกต่างกัน การทำความเข้าใจประเภทของเอกสารสิทธิ์จะช่วยให้ประชาชนทราบถึงสิทธิ์และข้อจำกัดในการใช้ประโยชน์ที่ดินของตนเอง

โฉนดที่ดิน หรือ นส4 เป็นเอกสารสิทธิ์ที่มีความมั่นคงที่สุด เป็นหลักฐานแสดงกระจาษสิทธิ์ในที่ดินที่สมบูรณ์ที่สุด ผู้ถือโฉนดที่ดินมีสิทธิ์ครอบครอง ใช้ประโยชน์ ขาย จำนอง จำหน่าย หรือโอนให้แก่บุคคลอื่นได้โดยเสรี โฉนดที่ดินจะระบุขอบเขตที่ดินอย่างชัดเจน มีแผนที่แนบท้าย และมีการรังวัดโดยกรมที่ดิน ที่ดินที่มีโฉนดจึงเป็นที่ต้องการของตลาดมากที่สุดและมีราคาสูงกว่าที่ดินที่มีเอกสารสิทธิ์ประเภทอื่น

หนังสือรับรองการทำประโยชน์ หรือ นส3ก เป็นเอกสารที่ออกให้แก่ผู้ครอบครองที่ดินในบริเวณที่ยังไม่มีการออกโฉนดที่ดิน ผู้ถือ นส3ก มีสิทธิ์ครอบครอง ใช้ประโยชน์ และทำประโยชน์ในที่ดินได้ แต่มีข้อจำกัดในการโอนขาย โดยจะต้องแจ้งให้กรมที่ดินทราบก่อน และผู้รับโอนจะต้องเป็นผู้มีคุณสมบัติตามที่กฎหมายกำหนด นอกจากนี้ยังมีข้อจำกัดในการจำนองด้วย เนื่องจากสถาบันการเงินส่วนใหญ่ไม่นิยมรับ นส3ก เป็นหลักประกัน

ใบจอง หรือ นส3 เป็นเอกสารที่ออกให้แก่ผู้ยื่นคำขอจองที่ดินเพื่อทำประโยชน์ ผู้ถือใบจองมีสิทธิ์ครอบครองและทำประโยชน์ในที่ดินได้ แต่ไม่สามารถโอนหรือจำนองได้ เว้นแต่จะได้รับอนุญาตจากกรมที่ดิน ใบจองมีอายุการใช้งานจำกัด และผู้ถือจะต้องปฏิบัติตามเงื่อนไขที่กำหนดไว้ในเอกสาร หากปฏิบัติครบตามเงื่อนไขแล้ว อาจสามารถยื่นขอเปลี่ยนเป็นโฉนดที่ดินได้ในอนาคต

กระบวนการขอออกเอกสารสิทธิ์ที่ดิน

การขอออกเอกสารสิทธิ์ที่ดินเป็นกระบวนการที่มีขั้นตอนและต้องใช้เวลาในการดำเนินการ ผู้ที่ต้องการขอออกเอกสารสิทธิ์จะต้องศึกษาข้อมูลและเตรียมเอกสารให้พร้อมก่อนยื่นคำขอ เพื่อให้กระบวนการดำเนินไปอย่างราบรื่นและรวดเร็ว

ขั้นตอนแรกคือการตรวจสอบสถานะที่ดินว่าอยู่ในเขตใด เป็นที่ดินของใคร และมีข้อจำกัดในการใช้ประโยชน์อย่างไร การตรวจสอบนี้สามารถทำได้โดยการสอบถามที่สำนักงานที่ดินจังหวัดหรือสาขาที่ดินที่ดินนั้นตั้งอยู่ ผู้ขอจะต้องนำแผนที่หรือพิกัดที่ดินไปให้เจ้าหน้าที่ตรวจสอบในระบบ หากที่ดินนั้นยังไม่มีเจ้าของหรือเป็นที่ดินของรัฐที่สามารถขอได้ ก็สามารถดำเนินการในขั้นตอนถัดไปได้

การเตรียมเอกสารประกอบการยื่นคำขอเป็นขั้นตอนที่สำคัญ เอกสารที่จำเป็นมักประกอบด้วย บัตรประชาชน ทะเบียนบ้าน แผนที่แสดงที่ตั้งและขอบเขตที่ดิน หลักฐานการครอบครองที่ดิน เช่น ใบเสร็จค่าภาษีบำรุงท้องที่ หรือหนังสือรับรองจากผู้ใหญ่บ้านหรือกำนัน และเอกสารอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องตามที่หน่วยงานกำหนด การเตรียมเอกสารให้ครบถ้วนจะช่วยให้กระบวนการพิจารณาเร็วขึ้น

หลังจากยื่นคำขอแล้ว เจ้าหน้าที่จะตรวจสอบเอกสารและทำการสำรวจพื้นที่จริง เพื่อยืนยันขอบเขตที่ดินและตรวจสอบว่ามีข้อขัดข้องหรือไม่ หากทุกอย่างถูกต้อง เจ้าหน้าที่จะดำเนินการออกเอกสารสิทธิ์ให้ตามประเภทที่เหมาะสม ระยะเวลาในการออกเอกสารสิทธิ์จะแตกต่างกันไปตามประเภทของเอกสารและปริมาณงานของหน่วยงาน โดยทั่วไปอาจใช้เวลาตั้งแต่ไม่กี่เดือนจนถึงหลายปี

ปัญหาและข้อพิพาทเกี่ยวกับที่ดิน

ปัญหาและข้อพิพาทเกี่ยวกับที่ดินเป็นเรื่องที่พบได้บ่อยในประเทศไทย สาเหตุหลักมาจากความไม่ชัดเจนของขอบเขตที่ดิน การออกเอกสารสิทธิ์ที่ทับซ้อนกัน การบุกรุกที่ดินของรัฐ หรือการจดทะเบียนสิทธิ์ที่ไม่ถูกต้อง ปัญหาเหล่านี้หากไม่ได้รับการแก้ไขอย่างเหมาะสม อาจนำไปสู่ความขัดแย้งร้ายแรงและส่งผลกระทบต่อความมั่นคงในสิทธิ์ของประชาชน

กรณีที่ดินทับซ้อนเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยที่สุด เกิดจากการออกเอกสารสิทธิ์หลายฉบับในพื้นที่เดียวกัน หรือขอบเขตที่ดินที่ระบุในเอกสารสิทธิ์ไม่ตรงกับสภาพจริง เมื่อเกิดปัญหานี้ขึ้น ผู้เกี่ยวข้องควรรีบดำเนินการแก้ไขโดยการติดต่อสำนักงานที่ดินเพื่อขอให้ตรวจสอบและแก้ไขข้อมูลให้ถูกต้อง อาจต้องมีการรังวัดที่ดินใหม่และปรับปรุงแผนที่ให้ตรงกับสภาพจริง

การบุกรุกที่ราชพัสดุหรือที่ดินของรัฐเป็นปัญหาร้ายแรงที่ส่งผลกระทบต่อผลประโยชน์สาธารณะ ผู้บุกรุกอาจถูกดำเนินคดีตามกฎหมายและอาจต้องรับโทษทั้งทางอาญาและทางแพ่ง รวมถึงการถูกขับไล่ออกจากที่ดินและรื้อถอนสิ่งปลูกสร้าง ประชาชนที่ครอบครองที่ดินควรตรวจสอบให้แน่ใจว่าที่ดินนั้นไม่ได้อยู่ในเขตที่ราชพัสดุหรือพื้นที่ป่าสงวน หากพบว่าที่ดินที่ครอบครองอยู่เป็นที่ดินของรัฐ ควรรีบดำเนินการขอใช้ประโยชน์อย่างถูกต้องตามกฎหมาย