คู่มือแผนเผชิญเหตุความปลอดภัยสถานศึกษา

Byadmin

พ.ย. 29, 2022 #คู่มือครู

Post Views: 999

บทความนี้ สื่อฟรีออนไลน์.com

ขอแนะนำไฟล์ แผนเผชิญเหตุความปลอดภัยสถานศึกษา

คู่มือแผนเผชิญเหตุความปลอดภัยสถานศึกษา แนวทางปกป้องนักเรียนไทยให้ห่างไกลจากอันตรายทุกรูปแบบ

ความปลอดภัยของเด็กและเยาวชนในสถานศึกษาถือเป็นหัวใจสำคัญของการจัดการศึกษาที่มีคุณภาพ เพราะโรงเรียนไม่ใช่เพียงสถานที่สำหรับการเรียนรู้ แต่ยังต้องเป็นพื้นที่ปลอดภัยที่ผู้ปกครองสามารถมอบหมายบุตรหลานได้อย่างวางใจ ด้วยเหตุนี้ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน หรือ สพฐ จึงได้จัดทำคู่มือแผนเผชิญเหตุความปลอดภัยสถานศึกษาขึ้นเพื่อเป็นแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจนและเป็นมาตรฐานเดียวกันทั่วประเทศ

คู่มือฉบับนี้เกิดขึ้นภายใต้นโยบาย Quick Win 7 วาระเร่งด่วนของกระทรวงศึกษาธิการ โดยเฉพาะข้อ 1 ที่เน้นเรื่องความปลอดภัยของผู้เรียน ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความมุ่งมั่นของภาครัฐที่จะสร้างสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ที่ปลอดภัย ปราศจากความรุนแรง และเอื้อต่อการพัฒนาศักยภาพของเด็กไทยอย่างเต็มที่ ทั้งนี้เพื่อให้สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา สถานศึกษา และหน่วยงานทางการศึกษาทั้งหมดในสังกัด สพฐ สามารถนำไปปรับใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพเมื่อเผชิญกับสถานการณ์ฉุกเฉินหรือเหตุการณ์ที่อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อนักเรียน ครู และบุคลากรทางการศึกษา

ทำความเข้าใจสถานการณ์ความไม่ปลอดภัยใน 4 กลุ่มภัยหลัก

เพื่อให้การบริหารจัดการความปลอดภัยในสถานศึกษาเป็นไปอย่างเป็นระบบและครอบคลุมทุกมิติ คู่มือฉบับนี้ได้แบ่งประเภทของภัยอันตรายที่อาจเกิดขึ้นในสถานศึกษาออกเป็น 4 กลุ่มใหญ่ โดยแต่ละกลุ่มมีลักษณะและแนวทางการจัดการที่แตกต่างกันไป การจำแนกประเภทอย่างชัดเจนนี้จะช่วยให้ครูและบุคลากรทางการศึกษาสามารถประเมินสถานการณ์และตอบสนองได้อย่างทันท่วงทีและเหมาะสม

กลุ่มภัยแรกคือ ภัยที่เกิดจากการใช้ความรุนแรงของมนุษย์ หรือ Violence ซึ่งเป็นภัยที่มีต้นเหตุมาจากการกระทำของบุคคล ไม่ว่าจะเป็นการล่วงละเมิดทางเพศ การทะเลาะวิวาทระหว่างนักเรียนหรือบุคคลภายนอก การกลั่นแกล้งรังแกซึ่งในปัจจุบันมีทั้งรูปแบบตัวต่อตัวและผ่านโลกออนไลน์ การก่อวินาศกรรม การระเบิด การใช้สารเคมีและวัตถุอันตราย รวมถึงการล่อลวงและการลักพาตัวซึ่งเป็นอาชญากรรมที่มีความร้ายแรงสูง ภัยในกลุ่มนี้มักส่งผลกระทบทางจิตใจต่อเหยื่อเป็นระยะเวลานานและต้องการการช่วยเหลือเยียวยาอย่างต่อเนื่อง

กลุ่มภัยที่สองคือ ภัยที่เกิดจากอุบัติเหตุ หรือ Accident ซึ่งเป็นภัยที่เกิดขึ้นโดยไม่ได้เจตนาหรือคาดการณ์ล่วงหน้า เช่น ภัยธรรมชาติอันได้แก่ แผ่นดินไหว อุทกภัย วาตภัย ฟ้าผ่า ภัยจากอาคารเรียนและสิ่งก่อสร้างที่ชำรุดทรุดโทรม ภัยจากยานพาหนะทั้งภายในและภายนอกสถานศึกษา ภัยจากการจัดกิจกรรมต่างๆ ที่อาจมีความเสี่ยง และภัยจากเครื่องมือหรืออุปกรณ์การเรียนการสอนที่ใช้งานไม่ถูกวิธีหรือขาดการบำรุงรักษา ภัยประเภทนี้สามารถป้องกันได้โดยการตรวจสอบและดูแลรักษาสภาพแวดล้อมและอุปกรณ์ให้อยู่ในสภาพที่ปลอดภัยอยู่เสมอ

กลุ่มภัยที่สามคือ ภัยที่เกิดจากการถูกละเมิดสิทธิ์ หรือ Right ซึ่งเป็นภัยที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่าแต่ส่งผลกระทบต่อจิตใจและการเจริญเติบโตของเด็กอย่างลึกซึ้ง ได้แก่ การถูกปล่อยปละละเลยทอดทิ้ง การคุกคามทางเพศด้วยวาจาหรือกริยา การไม่ได้รับความเป็นธรรมจากสังคมอันเนื่องมาจากฐานะ เพศ เชื้อชาติ ศาสนา หรือความพิการ การละเมิดสิทธิในการศึกษา การมีส่วนร่วม หรือการแสดงความคิดเห็น ภัยในกลุ่มนี้มักถูกมองข้ามเพราะไม่ก่อให้เกิดบาดแผลทางร่างกายที่มองเห็นได้ทันที แต่ทว่าบาดแผลทางจิตใจที่เกิดขึ้นอาจติดตัวเด็กไปตลอดชีวิต

กลุ่มภัยสุดท้ายคือ ภัยที่เกิดจากผลกระทบทางสุขภาวะทั้งกายและจิตใจ หรือ Unhealthiness ซึ่งครอบคลุมปัญหาสุขภาพและพฤติกรรมที่หลากหลาย เช่น ภาวะจิตเวชที่ต้องการการดูแลจากผู้เชี่ยวชาญ การติดเกมและการใช้สื่อออนไลน์มากเกินไป ปัญหายาเสพติดซึ่งยังคงเป็นภัยร้ายแรงในหมู่วัยรุ่น โรคระบาดในมนุษย์เช่นโควิด 19 หรือไข้หวัดใหญ่ ภัยไซเบอร์อันได้แก่ การถูกหลอกลวงออนไลน์ การเผยแพร่ข้อมูลส่วนตัว หรือการถูกกลั่นแกล้งบนโลกดิจิทัล การพนัน มลภาวะเป็นพิษจากสิ่งแวดล้อม โรคระบาดในสัตว์ และภาวะทุพโภชนาการทั้งการขาดสารอาหารและการได้รับสารอาหารเกิน

มาตรการความปลอดภัย 3 ป กลไกที่ครบวงจรในการปกป้องเด็กไทย

เพื่อให้การดูแลความปลอดภัยของนักเรียนเป็นไปอย่างเป็นระบบและมีประสิทธิภาพสูงสุด สพฐ ได้กำหนดกรอบการทำงานที่เรียกว่า มาตรการความปลอดภัย 3 ป ซึ่งประกอบด้วย ป้องกัน ปลูกฝัง และปราบปราม โดยทั้ง 3 มาตรการนี้ต้องดำเนินการไปพร้อมกันอย่างบูรณาการ ไม่สามารถแยกส่วนหรือทำเพียงบางส่วนได้ เพราะแต่ละมาตรการมีบทบาทที่เสริมซึ่งกันและกัน ช่วยให้ระบบความปลอดภัยในสถานศึกษามีความแข็งแกร่งและสามารถรับมือกับสถานการณ์ต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิผล

มาตรการแรกคือการป้องกัน ซึ่งถือเป็นมาตรการที่สำคัญที่สุดเพราะเป็นการสกัดกั้นไม่ให้เกิดเหตุการณ์ความไม่ปลอดภัยตั้งแต่แรกเริ่ม การป้องกันเริ่มต้นจากการวางแผนความปลอดภัยอย่างรอบคอบ โดยสถานศึกษาต้องมีการจัดโครงสร้างและระบบบริหารที่ชัดเจน มีคณะกรรมการหรือทีมงานที่รับผิดชอบเฉพาะด้านความปลอดภัย การวิเคราะห์และประเมินความเสี่ยงในทุกพื้นที่ของสถานศึกษาเป็นสิ่งจำเป็น ต้องระบุว่าบริเวณใดมีความเสี่ยงสูง เช่น บันได ทางเดิน ห้องน้ำ สนามกีฬา ห้องปฏิบัติการ เพื่อนำไปสู่การกำหนดพื้นที่ความปลอดภัยและมาตรการเฝ้าระวังที่เหมาะสม

นอกจากนี้ สถานศึกษาต้องจัดทำแผนความปลอดภัยที่เป็นลายลักษณ์อักษร ครอบคลุมทุกสถานการณ์ที่อาจเกิดขึ้น มีการจัดสภาพสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อความปลอดภัย เช่น การติดตั้งระบบไฟฟ้าที่ถูกต้อง การดูแลอาคารสถานที่ให้มั่นคง การมีทางหนีไฟที่ชัดเจน การติดตั้งกล้องวงจรปิดในจุดเสี่ยง การจัดระบบบริหารจัดการความปลอดภัยต้องมีความต่อเนื่องและมีการทบทวนปรับปรุงอยู่เสมอ การจัดระบบข้อมูลสารสนเทศช่วยให้สามารถติดตามและวิเคราะห์สถานการณ์ได้อย่างรวดเร็ว การสร้างระบบการมีส่วนร่วมของทุกฝ่ายรวมถึงผู้ปกครองและชุมชนทำให้เกิดเครือข่ายความปลอดภัยที่กว้างขวางขึ้น

การจัดระบบช่องทางการสื่อสารที่หลากหลายและเข้าถึงได้ง่ายเป็นเรื่องสำคัญ เพื่อให้นักเรียนกล้าแจ้งเหตุหรือขอความช่วยเหลือเมื่อเจอปัญหา การคัดกรองและดูแลช่วยเหลือนักเรียนโดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยงต้องทำอย่างต่อเนื่อง การประเมินนักเรียนรายบุคคลช่วยให้ครูเข้าใจบริบทชีวิตและปัญหาของนักเรียนแต่ละคนได้ดีขึ้น สามารถให้การสนับสนุนได้อย่างตรงจุดและทันเวลา การป้องกันที่มีประสิทธิภาพจะลดโอกาสการเกิดเหตุได้อย่างมาก ประหยัดทั้งเวลาและทรัพยากรที่จะต้องใช้ในการแก้ไขปัญหาภายหลัง

มาตรการที่สองคือการปลูกฝัง ซึ่งมุ่งเน้นไปที่การสร้างองค์ความรู้ ทัศนคติ และทักษะที่จำเป็นให้แก่ทุกคนในสถานศึกษา การปลูกฝังนี้ต้องเริ่มต้นจากการพัฒนาองค์ความรู้เกี่ยวกับความปลอดภัยในมิติต่างๆ ทำให้นักเรียนรู้จักภัยอันตรายรอบตัว เข้าใจสาเหตุและผลกระทบ สามารถประเมินความเสี่ยงได้ด้วยตนเอง การสร้างเจตคติที่ดีต่อความปลอดภัยและการเคารพในสิทธิของผู้อื่นเป็นรากฐานสำคัญของสังคมที่ปลอดภัย การมีจิตบริการและความเอื้ออาทรต่อกันทำให้สมาชิกในสถานศึกษาช่วยเหลือเกื้อกูลกัน เฝ้าระวังภัยร่วมกัน

การเสริมสร้างทักษะความปลอดภัยให้แก่นักเรียนเป็นเรื่องที่ต้องฝึกฝนอย่างจริงจัง ไม่ใช่เพียงแค่การบรรยายหรือการท่องจำ แต่ต้องมีการฝึกปฏิบัติจริง เช่น การฝึกซ้อมหนีไฟ การฝึกการป้องกันตัวเบื้องต้น การฝึกการปฐมพยาบาลเบื้องต้น การใช้เทคโนโลยีอย่างปลอดภัย การสื่อสารปฏิเสธเมื่อถูกชักจูงให้ทำในสิ่งที่ไม่ถูกต้อง ครูและบุคลากรทางการศึกษาเองก็ต้องได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้มีความรู้และทักษะในการดูแลความปลอดภัยของนักเรียนอย่างมืออาชีพ รวมถึงการสอดแทรกเนื้อหาเรื่องความปลอดภัยในหลักสูตรการเรียนการสอนอย่างเป็นธรรมชาติ

ผู้ปกครองก็เป็นอีกกลุ่มสำคัญที่ต้องได้รับการปลูกฝัง เพราะบ้านและโรงเรียนต้องทำงานร่วมกันในการดูแลเด็ก ผู้ปกครองควรได้รับความรู้เกี่ยวกับการดูแลความปลอดภัยของบุตรหลาน การสังเกตอาการผิดปกติ การสื่อสารกับลูกอย่างเปิดกว้าง และการทำงานร่วมกับโรงเรียนเมื่อเกิดปัญหา การปลูกฝังที่ดีจะสร้างวัฒนธรรมความปลอดภัยในสถานศึกษา ทำให้ทุกคนมีส่วนรับผิดชอบและช่วยกันดูแลรักษาความปลอดภัยของชุมชนโรงเรียน

มาตรการที่สามคือการปราบปราม ซึ่งเป็นมาตรการสำหรับการเผชิญเหตุและการจัดการเมื่อเกิดสถานการณ์ความไม่ปลอดภัยขึ้นจริง การปราบปรามเริ่มต้นจากการเข้าถึงสถานการณ์อย่างรวดเร็วและถูกต้อง ต้องประเมินสถานการณ์ได้อย่างแม่นยำว่ามีความรุนแรงเพียงใด มีผู้ได้รับผลกระทบกี่คน ต้องการความช่วยเหลือประเภทใดบ้าง การแก้ไขปัญหาความไม่ปลอดภัยต้องทำอย่างเป็นระบบและรอบคอบ คำนึงถึงความปลอดภัยของทุกฝ่าย มีการประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น ตำรวจ โรงพยาบาล นักจิตวิทยา นักสังคมสงเคราะห์ ตามความจำเป็น

การดำเนินการกับบุคคลที่ละเมิดหรือประพฤติไม่เหมาะสมต้องเป็นไปตามกฎหมายและระเบียบข้อบังคับ แต่ก็ต้องคำนึงถึงหลักการฟื้นฟูและพัฒนาด้วย โดยเฉพาะในกรณีที่ผู้กระทำผิดเองก็เป็นนักเรียน การลงโทษที่เหมาะสมควรมีเป้าหมายเพื่อให้ผู้กระทำผิดเรียนรู้และเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ไม่ใช่เพียงการลงโทษเพื่อให้ได้รับทุกข์เท่านั้น การช่วยเหลือเยียวยาฟื้นฟูผู้ที่ได้รับผลกระทบเป็นสิ่งสำคัญไม่แพ้การปราบปรามผู้กระทำผิด ต้องมีการดูแลทั้งทางด้านร่างกายและจิตใจ มีการติดตามอย่างต่อเนื่องจนกว่าผู้ได้รับผลกระทบจะสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติ

การปราบปรามที่มีประสิทธิภาพต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกฝ่าย มีความรวดเร็วแต่ไม่ประมาท มีความเด็ดขาดแต่ไม่ละเมิดสิทธิมนุษยชน และที่สำคัญคือต้องมีการเรียนรู้จากเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น วิเคราะห์หาสาเหตุที่แท้จริง และนำไปสู่การปรับปรุงมาตรการป้องกันและปลูกฝังเพื่อไม่ให้เกิดเหตุการณ์ซ้ำอีก ทั้ง 3 มาตรการนี้เมื่อทำงานประสานกันอย่างเป็นระบบจะสร้างกำแพงป้องกันที่แข็งแกร่งให้แก่นักเรียน ครู และบุคลากรทางการศึกษา

MOE Safety Center ศูนย์กลางแจ้งเหตุและขอความช่วยเหลือด้านความปลอดภัย

เพื่อให้การบริหารจัดการความปลอดภัยในสถานศึกษาทั่วประเทศเป็นไปอย่างเป็นระบบและมีประสิทธิภาพสูงสุด กระทรวงศึกษาธิการได้พัฒนาระบบ MOE Safety Center ขึ้นมาเป็นศูนย์กลางในการรับแจ้งเหตุและประสานงานการช่วยเหลือ ระบบนี้ใช้หลักการบริหารจัดการแบบ Digital Based Management คือการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเป็นฐานในการทำงาน ทำให้ข้อมูลเกี่ยวกับความปลอดภัยสามารถถูกรวบรวม วิเคราะห์ และใช้ประโยชน์ได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ

วัตถุประสงค์หลักของ MOE Safety Center คือการดูแลช่วยเหลือนักเรียนและนักศึกษาให้เกิดการเรียนรู้อย่างมีคุณภาพ มีความสุข และได้รับการปกป้องคุ้มครองความปลอดภัยทั้งด้านร่างกายและจิตใจอย่างครบถ้วน ระบบนี้ไม่ได้มุ่งเน้นเพียงการตอบสนองเมื่อเกิดเหตุการณ์เท่านั้น แต่ยังมีบทบาทในการเสริมสร้างทักษะให้ผู้เรียนสามารถดูแลตนเองและป้องกันตนเองจากภัยอันตรายต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพด้วย การสร้างความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับความปลอดภัยให้แก่ผู้เรียนถือเป็นการลงทุนที่คุ้มค่าที่สุด เพราะจะช่วยลดความเสี่ยงในอนาคตได้อย่างยั่งยืน

สิ่งที่โดดเด่นของ MOE Safety Center คือความสะดวกในการเข้าถึง เพราะระบบนี้เปิดให้นักเรียน ครู บุคลากรทางการศึกษา หรือแม้แต่ประชาชนทั่วไปสามารถแจ้งเหตุความไม่ปลอดภัยในทั้ง 4 กลุ่มภัยได้ถึง 4 ช่องทาง ช่องทางแรกคือ Application MOE Safety Center ซึ่งเป็นแอปพลิเคชันที่สามารถดาวน์โหลดใช้งานได้บนสมาร์ทโฟน การแจ้งเหตุผ่านแอปพลิเคชันมีข้อดีคือสามารถแนบรูปภาพ วิดีโอ หรือพิกัดสถานที่เกิดเหตุได้